Sử dụng phân xanh và cách tự ủ phân trong nông nghiệp hữu cơ

Phân xanh và các loại phân ủ mang lại rất nhiều giá trị tích cực cho dinh dưỡng cây trồng, sức khỏe con người và môi trường hệ sinh thái. Đây là nguồn vật tư được sử dụng rất phổ biến trong nông nghiệp hữu cơ.   

1. Tác động tiêu cực của phân hóa học tới đất và sức khỏe cây trồng

Trong nông nghiệp, nếu bón đạm quá mức dẫn đến mềm hóa các tế bào cây làm cho cây mẫn cảm hơn đối với sâu bệnh hại. Nó làm giảm sự xâm chiếm của rễ cây cùng với nấm có lợi mycorrhiza. Bón nhiều phân đạm còn làm ngừng quá trình cộng sinh của nấm cố định đạm rhizobium.

Việc sử dụng duy nhất loại phân NPK làm cho các dinh dưỡng vi lượng trong đất bị rút kiệt vì chúng không được thay thế và bổ xung khi bón loại phân này. Do đó  dẫn tới giảm năng suất và làm cho tình trạng cây trồng cũng như sức khỏe động vật bị suy biến.

Việc phân hủy vật chất hữu cơ trong đất tăng nhanh làm hỏng cấu trúc đất và vì thế khi gặp khô hạn đất dễ bị tổn thương hơn.

2. Tác động tích cực của phân vi sinh trong nông nghiệp hữu cơ 

Phân vinh sinh hữu cơ có những lợi ích tích cực sau:

Phân vinh sinh hữu cơ cung cấp dinh dưỡng cân đối giúp cây trồng mạnh khỏe. Chúng còn làm tăng các hoạt động sinh học trong đất, giúp tăng việc huy động dinh dưỡng từ các nguồn hữu cơ và chất khoáng, thúc đẩy sự phân hủy các chất độc trong đất.

Tạo điều kiện sống và phát triển tốt cho vi khuẩn Mycorrhizal ở trong đất giúp cải thiện việc cung cấp lân cho cây trồng. Khi phân ủ được bón vào đất, nó có khả năng khống chế các tác nhân gây bệnh từ đất, cải thiện cấu trúc của đất nên giúp rễ cây phát triển mạnh hơn.

 Mùn đất cải thiện khả năng trao đổi dinh dưỡng và làm cho đất không bị chua.

3. Tác dụng của phân xanh trong nông nghiệp hữu cơ

Các loại cây phân xanh có thể được trồng cùng với cây trồng khác hoặc được sử dụng như cây che bóng, làm tốt đất…. Chúng ngăn không cho chất dinh dưỡng bị rửa trôi khỏi đất trồng giữa những mùa vụ chính.

Nguyên liệu để làm phân xanh cũng có thể được cắt từ thực vật hoặc cây trồng ở nơi khác trong trang trại và có thể được ủ xuống đất trồng hoặc sử dụng để ủ gốc cho cây. 

Một số loại cây phân xanh có thể kể đến như: các cây họ đậu, bớp bớp, lạc dại, điên điển, lục bình, dã quỳ, đậu triều, keo dậu, bèo hoa dâu, lục lạc sợi…hoặc tất cả các cây cỏ xung quanh vườn.

4. Tự làm phân ủ trong canh tác nông nghiệp hữu cơ

Nông dân thường bỏ lại trên đồng hoặc kênh mương các cây trồng bị nhiễm bệnh. Họ còn sử dụng phân tươi như một loại phân hữu cơ bón trực tiếp cho cây trồng. Cả hai thói quen trên đã gây ra nhiều vấn đề cho cây trồng cũng như sức khỏe của con người. Nếu tàn dư cây trồng mang theo các nguồn bệnh, bệnh sẽ tiếp tục lây lan. Ngoài ra, phân tươi mang các tác nhân gây bệnh như trứng của các loài kí sinh gây ảnh hưởng cho con người. Lấy ví dụ, For instance, sinh vật gây bệnh uốn ván, bệnh vi khuẩn được lan truyền qua phân động vật. Vi khuẩn uốn ván xâm nhập vào cơ thể con người thông qua các vết thương chưa lành.

Vì vậy hầu hết các loại rác thải hữu cơ trước tiên phải được ủ hoặc được phân hủy bởi các vi sinh vật trong điều kiện môi trường ấm, ẩm và hảo khí mới nên dùng bón cho cây. Đặc biệt các loại phân động vật phải được ủ nóng để giết tất cả các loài kí sinh và sinh vật gây bệnh khác.

Ở Việt Nam, nông dân có thói quen ủ cả phân “nóng” hoặc “lạnh”:

• Ủ “lạnh” được chuẩn bị trong hố dưới đất. Tiến trình ủ “lạnh” là một tiến trình yếm khí. Do đó thiếu oxy, các vi sinh vật không có khả năng “đốt cháy” (sự oxy hóa) các vật chất hữu cơ và vì thế nhiệt độ của vật chất hữu cơ không tăng lên (vì thế gọi là ủ phân “lạnh”). Vì vậy, kết quả là tiến trình thối rữa không làm chết các hạt cỏ và các tác nhân gây bệnh trong phân ủ. 
• Ủ “nóng” thường được chuẩn bị trên mặt đất. Tiến trình ủ “nóng” là tiến trình hảo khí. Nó có sự tham gia của oxy để các vi sinh vật có khả năng hoạt động và do đó làm tăng nhiệt độ (vì thế gọi là ủ phân “nóng”) và cuối cùng là sự phân hủy vật chất hữu cơ. Kết quả của tiến trình ủ phân “nóng” là phân ủ không có các tác nhân gây bệnh và hạt cỏ dại. Hầu như toàn bộ các tiêu chuẩn hữu cơ trên thế giới không cho phép nông dân sử dụng phân động vật trừ khi nó được trải qua tiến trình ủ “nóng”. 

Thực chất ủ phân là quá trình giết chết các tác nhân gây bệnh có trong các tàn dư cây trồng hoặc phân động vật bị nhiễm. Khi ủ phân cần lưu ý:

• Tất cả vật liệu đưa vào làm phân ủ nên được lựa chọn để có tỉ lệ phối trộn hợp lý giữa các vật liệu giàu cacbon và giàu đạm. 
• Tiến trình ủ phân cần không khí và độ ẩm và cần chú ý tới cấu trúc của đống ủ. Những vật liệu đầu tiên được đưa vào đống ủ được đặt thành các lớp để đảm bảo không khí có thể vào trong đống ủ.
• Độ ẩm của đống ủ phải được điều chỉnh để không quá khô hoặc quá ướt. Thông thường, trong vòng 3-4 ngày sau ủ nhiệt độ đống ủ sẽ tăng lên, do đó tiến triển tự nhiên của quá trình phân hủy các chất thải hữu cơ về cơ bản thường xuất hiện chậm và giảm dần ở phía trên bề mặt đất. 

>> Xem thêm: Valucha hướng dẫn ủ phân bằng thực vật

5. Tác dụng của phân ủ trong nông nghiệp hữu cơ

Phân ủ mang lại rất nhiều lợi ích cho cây trồng, môi trường sinh thái và tiết kiệm chi phí cho người nông dân khi canh tác nông nghiệp hữu cơ:

• Sản phẩm cuối cùng của tiến trình ủ là phân ủ hoặc mùn sẽ có tác dụng cải thiện cấu trúc đất, giữ độ ẩm bền vững cho đất rất hiệu quả.
• Phân ủ cung cấp nhiều dinh dưỡng cho cây trồng bởi phân ủ sẽ phân hủy sang vật chất cuối cùng là các khoáng để cây sử dụng.
• Ngoài ra, phân ủ chứa các yếu tố vi lượng cây trồng cần phải bổ sung mà trong phân NPK không có. 
• Trong quá trình ủ phân các sinh vật có hại và mầm cỏ dại đã bị tiêu diệt, nên phân ủ giúp cây sinh trưởng tốt và hạn chế mầm bệnh.
• Phân ủ được làm đúng kỹ thuật và sử dụng đúng thời điểm có thể dùng thay thế hoàn toàn cho các loại phân hóa học.
• Khi ủ phân người nông dân thường tận dụng những vật liệu sẵn có nên rất tiết kiệm chi phí.
• Phân ủ góp phần trực tiếp vào việc bảo vệ môi trường sinh thái khi thay thế cho các loại phân bón vô cơ. 

Nhận thức được lợi ích của phân ủ hữu cơ, đội ngũ kỹ sư của Valucha về trực tiếp các vùng nguyên liệu để hướng dẫn người nông dân chi tiết cách ủ phân và sử dụng chăm bón cho cây trồng. Đây là một việc làm rất cần thiết trong quy trình canh tác nông nghiệp hữu cơ an toàn và bền vững.

Tài liệu tham khảo:

1. Tài liệu dự án “Phát triển khuôn khổ cho sản xuất và marketing nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam” của Hội nông dân Việt Nam (VNFU) và Agricultural development Denmark Asia (ADDA) Đan Mạch.
2. Giáo trình huấn luyện nông dân sản xuất hữu cơ của Agricultural Development Denmark Asia (ADDA) Việt Nam.

Nếu có nhu cầu trao đổi thông tin về nông nghiệp hữu cơ, khách hàng xin vui lòng liên hệ:

Công ty Cổ phần Giải pháp Nông nghiệp Valucha

Địa chỉ: Số 1 ngõ 197/318/3/47 tổ 12 đường Thạch Bàn, Quận Long Biên, Hà Nội.

Hotline: 0903.221.099

Email: valuchaasj@gmail.com

Fanpage: https://www.facebook.com/valucha.nongnghie